Introductie

De meeste mensen kennen ze wel, omdat ze veelal op plekken staan waar veel verkeer is: op veertien kruispunten in 't Gooi vind je nog even zoveel tolhuisjes. Zoals de naam al aangeeft, werd er vroeger tol geheven, voor dieren, karren en koetsen. En later zelfs nog voor gemotoriseerd verkeer. Maar vandaag de dag zijn de meeste tolhuizen veranderd in woonhuizen. Een plek heeft nog een commerciële bestemming: het tolhuis in Hilversum.

Op de splitsing van de Soestdijkerstraatweg en de Utrechtseweg staat een herkenbaar pandje: een tolhuis. Het gebouw stamt al uit 1792 maar kreeg een bestemming als tolhuis in 1834. Om de bestrating van de wegen naar Utrecht en Baarn te kunnen bekostigen, moest er geld betaald worden om door te mogen. Bij de deuren aan de zijkant van het pand stonden slagbomen en die gingen pas open nadat het geld geïnd was.

Royale uitzondering

Met karren en koetsen maar ook met je paard of geit moest je tol betalen. Dat betekende dat eigenlijk iedereen die langs wilde, moest dus betalen. Maar er waren uitzonderingen: was je slechts te voet dan mocht je gratis door en de leden van de koninklijke familie kregen sowieso altijd gratis doorgang.

Op een groot bord dat buiten tegen de muur staat, vind je alle tarieven van de tolheffing. En in koeienletters staat er ook de uitzondering voor de ‘royals’ geschreven.

De uitzonderingsregel voor een prinses gold al lang niet meer toen het CBR rijbewijzen uitvaardigde in het pand en prinses Beatrix daar haar rijbewijs heeft gehaald. Waarschijnlijk in dezelfde tijd dat de vader van huidig bedrijfsleider Hans Paul Treffers daar ook rijexamen deed.

Treffend

Treffers vertelt, terwijl hij de uitstekende gastheer blijft voor de aanwezige gasten, honderduit over café Het Tolhuis. Hij kent de lange geschiedenis erg goed, mede door het feit dat eigenaar Patrick Lommers historicus is.

Lang voordat Lommers en Treffers rondliepen in het tolhuis, was het al een horeca uitspanning. Dat begon in de tijd dat de paarden even gestald werden naast het tolhuis en de berijders de gelegenheid namen daar even op adem te komen. De ringen waar je de leidsels van je paard aan vastmaakt, zijn teruggebracht aan het nieuwe gietijzeren hek rondom het terras. Hoewel ze nu weinig nut meer hebben. Aan de zijmuur van het pand hangt nog een originele ‘leidselring’.

Het tolhuis is het oudste café van Hilversum en werd vanaf 1901 door de familie van Roomen geëxploiteerd. Het kent een bewogen geschiedenis: zo gaat het gerucht dat het hoofdkwartier van Seyss-Inquart, in de tweede wereldoorlog de Duitse leider van Nederland, aan de overkant van de straat zat. Het is door de geallieerden plat gebombardeerd maar niet voordat een Duitse wachter nog een schot kon lossen die het raam van het tolhuis trof. Het kogelgat zit nog steeds in het glas-in-loodraam.

Na de familie van Roomen kwam het pand in handen van vastgoedhandelaar Jan Willem Mankes en de exploitatie kwam in handen van Patrick Lommers. Een nieuw hoofdstuk in de heftige geschiedenis was het plotselinge overlijden van de eerste bedrijfsleider Max; hij wordt, net als de oude van Roomen, geëerd met een portret in het café.

'HP' bedient ondertussen een paar Engelse dames op fietsvakantie in Nederland. Bewonderend zegt een van hen: "I really love your art". Het café hangt inderdaad vol met "kunst en kitsch", zoals Treffers het zegt. Het geheel is eigenlijk gloednieuw maar oogt als een bruine kroeg waar jaren gepaft is. "De verf is met zorg uitgekozen", vertelt Treffers over de 'rokerige' muren.

Wanneer je de foto's van (heel veel) vroeger bekijkt dan valt op dat het uiterlijk van het tolhuis nauwelijks veranderd is door de jaren heen. En het interieur zal ongetwijfeld ook de tand des tijds gaan doorstaan. Voor Treffers voelt het dan ook aan als een huiskamer; ook hij blijft voorlopig wel bij het tolhuis.

Oorspronkelijk artikel